Povodom obilježavanja 120 godina rođenja akademika Cvjetka Rihtmana, uz naučni panel, koji je organiziran 29.05. 2023. godine, u prostorima Muzičke akademije u Sarajevu, otvorena je i izložba o njegovom životu i radu. Akademik Cvjetko Rihtman zauzima veoma važno mjesto u širem kulturnom, posebno u muzičkom te obrazovnom i naučnom životu grada Sarajeva i Bosne i Hercegovine.
Cvjetko Rihtman je rođen 04.05. 1902. na Rijeci (Hrvatska) u trgovačkoj porodici u kojoj je njegovan odnos prema muzici, tradiciji i obrazovanju. U djetinjstvu je, od svoje none, upoznao brojne pjesme iz Kačićeve pjesmarice, mnoge primorske i stare riječke pjesme na čakavskom dijalektu. Od tada počinje njegovo interesovanje za muziku, a posebno za tradicijsku. Po završetku klasične gimnazije (1920) odlazi na studij kompozicije u Prag, zatim Leipzig, a 1924 godine upisuje Scholu Cantorum u Parizu, kod Vincent d'Indy-a. Za vrijeme studija u Pragu, Rihtman se interesuje za narodnu muziku, a značajniji uticaj i podsticaj za dalje istraživanje imao je njegovo profesor Vincent d' Indy. Za vrijeme studija Rihtman radi kao orguljaš u protestantskoj crkvi Des Billettes, a na poziv grupe jugoslavenskih studenata u Parizu, osniva hor „Jadran“. Diplomirao je na kompoziciji sa dramskom scenom iz Goetheovog „Fausta“ i muzikološkim radom „O muzici Južnih Slavena“, u kojem je znatan dio posvećen narodnoj muzici i narodnim muzičkim instrumentima. Svi ti poslovi, koje je tokom studija obavljao biće od velikog značaja za njegov dalji rad
Po završetku studija C. Rihtman dolazi u Sarajevo (1932) gdje započinje njegov rad horovođe u pjevačkim društvima „Sloga“, „Proleter“ i „Gajret“, a od 1934 godine je i nastavnik muzike u Mješovitoj učiteljskoj školi. Radeći sa horovima, Rihtman je došao u bliži kontakt sa narodnom „malovaroškom“ pjesmom, koja se posebno cijenila u Sarajevu. Već tada započinje bilježiti pjesme koje su mu pjevali članovi horova ili pojedinci koje je susretao. Tokom drugog svjetskog rada prestaje njegov umjetnički rad. Krajem 1944. Rihtman je okupio hor koji je trebalo da izvede prigodan program za proslavu oslobođenja Sarajeva. Nažalost, program nikada nije izveden jer je jedna članica tragično preminula. Nešto kasnije program je izveden sa horom „Proletera, koji se nakon oslobođenja spontano okupio.
Nakon oslobođenja, C. Rihtman je, od strane tadašnjih vlasti dobio niz odgovornih zaduženja među kojima su: ponovno pokretanje rada, ratom devastirane, Učiteljske škole; osnivač je i prvi direktor Stručne muzičke škole (1945), Opere (1946) i Instituta za proučavanje folklora pri Zemaljskom muzeju u Sarajevu (1947). Osnivanjem Instituta za folklor započinje svestranije i sistematsko etnomuzikološko ispitivanje bosanskohercegovačkog narodnog stvaralaštva u svim njegovim vidovima (svjetovna i duhovna muzika). Tokom terenskih istraživanja i rada prikupljeno je, snimljeno, transkribirano i arhivirano preko 7000 napjeva vokalne, instrumentalne i vokalno-instrumentalne muzičke prakse seoske i gradske sredine, pohranjenih u FAZU Zemaljskog muzeja u Sarajevu.
Cvjetko Rihtman je bio član Međunarodnog savjeta za narodnu muziku (IFMC), Međunarodnog muzikološkog društva i član Naučnog društva BiH (od njegovog osnivanja) koje kasnije prerasta u Akademiju nauka i umjetnosti BiH i od tada je bio redovan član ove institucije. Pokretač je i jedan od osnivača Udruženja muzičkih folklorista Jugoslavije (1951) i jedan od inicijatora osnivanja Saveza udruženja folklorista Jugoslavije.
Prestankom rada Instituta za folklor C. Rihtman pokreće osnivanje Muzičke akademije u Sarajevu (1956), njen je prvi rektor i osnivač Odsjeka za muzikologiju i etnomuzikologiju.
Značaj i doprinos rada akademika Rihtmana, kada je u pitanju narodna muzička tradicija bosanskohercegovačkih seoskih i gradskih sredina je prije svega u posmatranju vokalnih, instrumentalnih i vokalnoinstrumentalnih polifonih oblika i njihovu kategorizaciju na „stariju“ i „noviju“ muzičku praksu; tretmanu tradicionalnih tonskih odnosa; funkciji melopoetskih oblika kratkog i dugog napjeva. Sistematskim naučnim radom C. Rihtman je, u međunarodnim naučnim krugovima, ukazao da postojanje određenih polifonih oblika, koje ne susrećemo kod drugih evropskih naroda, ukazuje na ostatke muzičke prakse naroda koji su prije dolaska Slavena živjeli na ovim prostorima; da je znatan broj melopoetskih oblika prisutan i zajednički među slavenskim narodima kao i na postojanje zajedničkih elemenata prilikom izvođenja epskih pjesama.
Etnomuzikološki rad i djelatnost akademika Cvjetka Rihtmana prezentirana je kroz brojne naučne radove na kongresima SUFJ i međunarodnim predavanjima i naučnim skupovima u Evropi i SAD, monografska izdanja Zemaljskog muzeja u Sarajevu, kao i posebna izdanja Akademije nauka BiH - Zbornici napjeva narodnih pjesama Bosne i Hercegovine - 1. Dječje pjesme (1974) i 2. Svatovske pjesme (1986). Pripremio je, dopunio neobjavljenim pjesmama i dodao indekse za drugo izdanje „Pjesme i napjevi iz Bosne i Hercegovine“ češkog meolgrafa Ludvika Kube.
Izložba, autorice red. prof. dr. Tamare Karača Beljak, posvećena životu i radu te obilježavanju 120 godina rođenja akademika Cvjetka Rihtmana, postavljena je u prostoru Muzičke akademije, ispred kabineta za etnomuzikologiju, u kojem je od 1956. pa do odlaska u penziju 1974. godine djelovao i radio Cvjetko Rihtman. Na 6 panoa je kroz fotografije, sa terena, kongresa i naučnih skupova, članke i napise u novinama, ličnu korespondenciju sa poznatim svjetskim naučnicima, transkripcije narodnih napjeva i terenske evidencije snimaka, predstavljen mali dio zanimljivog, za bosanskohercegovačku etnomuzikologiju važnog, istraživačkog, naučnog rada i života akademika Cvjetka Rihtmana.
Tekst i foto: B. Vidović
